Ulica Marywilska i jej historia

W tym artykule przeczytasz między innymi o:

• historii ulicy Marywilskiej
• Forcie Marywil

Ulica Marywilska

Ulica położona na Targówku i na Białołęce, która biegnie od ulicy Toruńskiej do ulicy Smugowej. Ulica rozpoczyna swój bieg od węzła drogowego (zwanego węzłem Marywilska) z ulicą Toruńską i Wysockiego, po czym kieruje się na północ krzyżując się kolejno z ulicami Inowłodzką, Odlewniczą, Daniszewską, Proletariatczyków, następnie przebiega mostem nad Kanałem Żerańskim i biegnie dalej krzyżując się z ulicami Płochocińską, Miętową, Kupiecką, Sygnałową i Wyspiarską, by zakończyć się na skrzyżowaniu z Czołową i Smugową.
 

Ulica powstała zapewne około lat 20. XX wieku, stając się zachodnią granicą magistrackiego miasteczka dla bezdomnych Annopol, założonego w 1927 roku. Nazwę ulica wzięła od folwarku Marywil, która znajdował się wówczas w rejonie współczesnej ulicy Annopol. Do około 1932 roku w sąsiedztwie ulicy znajdował się fort XIV Marywil, który został wówczas całkowicie zlikwidowany w związku z budową osiedla dla bezdomnych. 

Fort Marywil

Nieistniejący już fort XIV Marywil (Annopol) powstał w ramach budowy zewnętrznego pierścienia fortów w latach 1885-1890. Został wybudowany obok folwarku Marywil, po wschodniej stronie linii kolejowej do Modlina.

Fort powstał według zmodyfikowanego projektu fortów warszawskich jako dzieło ziemno-ceglane o narysie zbliżonym do trapezu z dwoma czołami i dwoma barkami. Posiadał dwa wały - wyższy, wewnętrzny dla artylerii i niższy, zewnętrzny dla piechoty. Już w ówczesnych czasach było to rozwiązanie przestarzałe, gdyż taki fort był wysoki i dobrze widoczny z przedpola. W części szyjowej umieszczono mieszkalne koszary, z całym zapleczem sanitarnym. Pod wałem artylerii umieszczono liczne kazamaty na schrony. Z koszar na wał prawdopodobnie poprowadzona była centralnie poterna. Przejście z wnętrza fortu na wał piechoty zapewniały cztery poterny. Otoczony był częściowo mokra fosą - od strony czoła i prawego barku. Fosa broniona była z centralnie położonego kojca skarpowego, dwóch kaponier na barkach oraz dodatkowej, czwartej kaponiery na styku prawego barku i fosy czołowej. Ta ostatnia kaponiera jest główną różnicą w stosunku do pozostałych fortów w Warszawie, a także lewa kaponiera która nie była chroniona mokrą fosą.

Fort podlegał rozkazowi z 31 stycznia 1909 roku o likwidacji twierdzy. Rozkaz został wykonany i fort rozebrano, tak jak wszystkie umocnienia po praskiej stronie Wisły.

W jego miejscu powstawało od 1927 roku osiedle dla robotników budowy kanału znane od tego czasu jako Annopol - w zasadzie teren ten powinien nazywać się Marywil, gdyż folwark Annopol znajdował się dalej na północ. Powstałe osiedle zamieszkali nie tylko robotnicy budowy kanału, ale także pracownicy kolejowi, a dużej części bezdomni i bezrobotni. Miejsce to cieszyło się bardzo złą sławą aż do czasów II wojny światowej. Zabudowania osiedla były drewniane i większość z nich została zniszczona podczas działań wojennych. Po wojnie baraki zostały częściowo odbudowane i biedna dzielnica straszyła aż do lat 1960.

Obecnie w miejscu fortu znajdują się budynki przemysłowe i magazyny w kwartale ulic Annopol, Marywilska i na północ od Inowłodzkiej. Obecna ul. Marywilska prowadzi po śladzie dawnej drogi wjazdowej do fortu.

Historia ulicy Marywilskiej

W 1938 roku cała ówczesna ulica znalazła się w granicach Warszawy. W 1939 roku ulica rozpoczynała swój bieg od skrzyżowania z Toruńską, po czym kierowała się na północ krzyżując się z Wiśniewską i Annopolską, kończąc się na ulicy Gajowej. Nie było żadnych planów jej przedłużenia. Ulica była zabudowana niewielkimi domami oraz osiedlem dla bezdomnych na Annopolu, zabudowania te dobrze przetrwały II wojnę światową, jednak osiedle bardzo szybko rozebrano, a domki zniknęły najpóźniej w momencie budowy węzła z Trasą Armii Krajowej. Kawałek na północ, przy torach kolejowych, znajdował się obiekt otoczony rozległym parkiem – kolonia Gaj, opisana według powojennych studiów BOS-u jako: kilka budynków parterowych murowanych i drewnianych, mocno uszkodzonych.

W latach 40. i 50. XX wieku, w nawiązaniu do przedwojennych planów przeniesienia przemysłu na Żerań, przy ulicy powstały liczne zakłady przemysłowe, a obok także osiedle Marywilska. Dnia 11 lutego 1952 roku uruchomiono wzdłuż ulicy Marywilskiej nową linię tramwajową o długości 2 640 metrów, biegnącą na przedłużeniu linii wzdłuż Wysockiego do Żerania Wschodniego – zapewne wtedy też wybudowano przedłużenie ulicy aż do ulicy Wyspiarskiej. Linia przeznaczona była przede wszystkim dla pracowników Zakładu Prefabrykacji oraz sąsiednich fabryk. Na nową trasę jako pierwszy wyruszył tramwaj linii 12. Linię tramwajową zlikwidowano 17 października 1971 roku, kiedy to otwarto nową linię wzdłuż ulicy Annopol na nową pętlę Żerań Wschodni. Tramwaje zastąpiła nowa linia autobusowa 176. Ulica do dzisiaj zachowała przemysłowo-magazynowy charakter, choć zaczęły pojawiać się inwestycje mieszkaniowe, w planach jest przebudowa i poszerzenie ulicy.