W tym artykule przeczytasz między innymi o:
- patronce ulicy
- ciekawostkach z jej życia
Natalia Gąsiorowska-Grabowska, ps. „Hanka”, „Ludmiła”, „Czyżewska" (ur. 20 maja 1881 w Orzycu, zm. 30 listopada 1964 w Warszawie) – polska historyczka, badaczka dziejów ruchu robotniczego, profesor Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Warszawskiego, profesor i rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Łodzi, członkini PAN, Budownicza Polski Ludowej. Obok Franciszka Bujaka i Jana Rutkowskiego prekursorka historii społeczno-gospodarczej w Polsce. Pierwsza kobieta w Polsce z tytułem profesora zwyczajnego w dziedzinie historii (1946).
Życiorys
Pochodziła ze zubożałej rodziny szlacheckiej, była jednym z siedmiorga dzieci właściciela folwarku Józefa Gąsiorowskiego (1840–1886) i urzędniczki Weroniki z Trawińskich (1850–1932). Wychowywała się w trudnych warunkach materialnych, dorabiając udzielaniem korepetycji i pracą w tajnych kółkach oświatowych. Od młodości przyjaźniła się m.in. z Marią Koszutską, Stefanią Sempołowską i Leopoldem Infeldem. Do 1897 kształciła się na pensji Henryki Czarnockiej w Warszawie, gdzie jej nauczycielami byli Bronisław Chlebowski (literatura) i Ludwik Straszewicz (matematyka). Uczyła się następnie w gimnazjum na Wilczej i zdała maturę eksternistycznie w klasycznym gimnazjum męskim w Rydze w związku z bojkotem gimnazjów rządowych w Królestwie Polskim. Odbyła Kurs Pedagogiczny na Uniwersytecie Latającym w Warszawie (1902–1903), gdzie wpływ na jej światopogląd naukowy wywarli Ludwik Krzywicki, Jan Karłowicz i Adam Mahrburg. W 1903/1904 studiowała w ramach stypendium Funduszu Kultury Narodowej historię i historię prawa na Uniwersytecie w Heidelbergu. Na rok 1904/1905 przeniosła się do Paryża, była słuchaczką wykładów republikańskich historyków Alphonse'a Aularda (pierwszego profesora historii rewolucji francuskiej) i Charlesa Seignobosa na Sorbonie, a także prawa w Ecole de Droit i ekonomii w Collège de France. Po powrocie do Polski ogłosiła w 1906 drukiem swoją pierwszą pracę, Zarys dziejów Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Od 1906 kontynuowała studia historyczne na Uniwersytecie Lwowskim. W 1911 obroniła tam przygotowaną pod opieką Szymona Askenazego i zrecenzowaną przez Ludwika Finkla rozprawę doktorską pt. Wolność druku i cenzura w Królestwie Polskim 1815–1830.
W latach 1897–1903 była nauczycielką historii w szkołach prywatnych w Warszawie, działała jednocześnie w organizacjach rewolucyjnych (od 1900 w sekcji pedagogicznej Koła Kobiet w Warszawie, kierowane przez Stefanię Sempołowską, od czasów paryskich w zrzeszeniu studenckim „Spójnia” i w PPS, od 1906 w PPS-Lewicy). Wykładowczyni czynnego w latach 1905–1908 Uniwersytetu dla Wszystkich, działaczka Towarzystwa Kultury Polskiej (1908–1913). W 1906 była więziona za prowadzenie nielegalnych wykładów dla robotników w Serbii na Pawiaku, dzieląc celę z Zofią Kruszewską, a w 1911 – w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. W latach 1914–1918 uczyła historii w szkołach żydowskich w Warszawie, gromadząc źródła do dziejów przemysłu na ziemiach polskich.
Życie prywatne
Była siostrą posła i działacza chadeckiego ks. Franciszka Gąsiorowskiego (1876–1939), a także Zofii (po mężu Rusiniak), Kazimiery, Wandy, Eugenii (po mężu Pomorskiej) i Stanisława. Obaj jej bracia zginęli podczas II wojny światowej.
W 1907 wyszła za mąż za poznanego prawdopodobnie w Paryżu Edwarda Grabowskiego (1880–1961), adwokata, działacza socjalistycznego i po 1918 komunistycznego. Małżeństwo rozpadło się, ale Gąsiorowska utrzymywała z Grabowskim kontakt do końca jego życia i opiekowała się nim w chorobie. Nie miała dzieci.
Po wojnie w latach 1945–1958 mieszkała w Łodzi w tzw. domu uczonych przy ul. Uniwersyteckiej 3 m. 4, dzieląc lokal do 1953 z Heleną i Marianem Grotowskimi (zm. 1951), również bezdzietnymi. W 1958 wróciła do Warszaw
Napisz komentarz
Komentarze